Zapraszamy na SZLAK IRENY SENDLEROWEJ. Bojowniczki, Twardzielki, Kobiety Dobrej i Szlachetnej.
Irena Stanisława Krzyżanowska urodziła się w Warszawie w roku 1910.
Jej ojciec – lekarz, poświęcił się lecząc głównie biedotę żydowską oraz chłopów. Mała Irena przyjaźniła się z żydowskimi rówieśnikami. Nauczyła się również języka jidysz. W czasie studiów na Uniwersytecie Warszawskim, Irena odbyła praktykę pedagogiczną w filii Domu Sierot Janusza Korczaka „Różyczka” w Wawrze.
Zawsze była zaangażowana społecznie. Po wydaniu w 1937 roku zarządzenia wprowadzającego getto ławkowe siadała z Żydami w czasie zajęć. Stała się przez to celem ataków ze strony ONR.
Od początku wojny i okupacji pracowała jako opiekunka społeczna, w ośrodkach zdrowia i opieki przy ulicy Wolskiej 86, a następnie Grochowskiej 36. Ukończyła kurs pielęgniarski Polskiego Czerwonego Krzyża. Cały czas była zaangażowana w pomoc Żydom. Po powstaniu getta w Warszawie, zdobyła w dyrekcji Miejskich Zakładów Sanitarnych dla siebie i Ireny Schultz legitymacje pracowników kolumny sanitarnej zwalczającej choroby zakaźne w getcie. Przepustka umożliwiała wchodzenie i swobodne poruszanie się po getcie do stycznia 1943.
Irena była aktywną działaczką – koordynatorką Referatu Opieki Zamkniętej nad Dziećmi i Młodzieżą Wydziału Opieki i Zdrowia. Praca polegała na kierowaniu bezdomnych dzieci żydowskich do zakładów opiekuńczych. W tym celu przygotowywano fałszywe wywiady środowiskowe, zmieniając dzieciom – „polskim sierotom” życiorysy.
Akcja ratowania Żydów z warszawskiego getta uległa nasileniu latem 1942, po rozpoczęciu przez Niemców wywózek do obozu zagłady w Treblince.
W sierpniu 1942 Irena Sendlerowa była świadkiem pochodu dzieci i Janusza Korczaka na Umschlagplatz.
Od listopada 1942 współpracowała z Radą Pomocy Żydom „ Żegota”.
„Sendlerowa i jej koleżanki natrafiły przez Żegotę na Polaków, dla których współpraca z Żydami była taką samą oczywistością jak dla nich na Wolnej Wszechnicy.
„Wcześniej kobiety z Wydziału Opieki pomagały na własną rękę, ale to Żegota umożliwiła im połączenie wysiłków i zwielokrotnienie działań. Od kiedy pojawiają się pieniądze Żegoty, można zasadnie mówić o „ łączniczkach Sendlerowej”, choć pewnie żadna ze współpracujących z nią w tym czasie koleżanek sama by się wtedy tak nie nazwała”.*
Do głównych zadań referatu Sendlerowej należało umieszczanie żydowskich dzieci w klasztorach, przytułkach, zakładach opiekuńczych oraz polskich rodzinach, dostarczanie dzieciom fałszywych metryk urodzenia, a także świadczenie na ich rzecz stałej pomocy finansowej, materialnej i lekarskiej.
Jako kierowniczka Irena Sendlerowa prowadziła zaszyfrowaną kartotekę dzieci oraz dorosłych objętych pomocą „Żegoty”.
Irena Sendlerowa w październiku 1943 została aresztowana przez Gestapo. Osadzona na oddziale kobiecym Pawiaka (Serbii), była przesłuchiwana i torturowana w siedzibie Gestapo przy alei Szucha 25.
„Żegota” zdołała ją uratować, wpłacając wysoką łapówkę. 13 listopada 1943 została wyprowadzona z gmachu przy alei Szucha 25.
Po uwolnieniu kontynuowała konspiracyjną działalność w „Żegocie”, a po wybuchu Powstania Warszawskiego została sanitariuszką w powstańczym punkcie sanitarnym przy ul. Łowickiej 51.
Przez wiele lat po wojnie Irena Sendlerowa nie wypowiadała się na temat roli, jaką odegrała w akcji pomocy Żydom. Powodów było wiele.
Zyskała rozgłos po 2000 roku dzięki przygotowaniu przez grupę amerykańskich uczennic szkolnego przedstawienia teatralnego „Holocaust. Życie w słoiku”, którego tematem było ratowanie Żydów przez Polaków w czasie II wojny światowej. Irena Sendlerowa była symbolem polskiej szlachetności.
Młode Amerykanki nawiązały kontakt a potem przyjaźń z bohaterką swojej sztuki. Wkrótce przyjechały do Polski. Irena Sendlerowa była organizatorką ich pobytu.
„Uczennice z Uniontown przyjechały w maju 2001 roku. Sendlerowa miała w tedy 91 lat. Oglądam plan ich pobytu rozpisany przez nią w tabelkach, godzina po godzinie. Terminy spotkań, nazwiska opiekunów, telefony, zwiedzanie: teren getta, pałacu w Wilanowie, willi na Lekarskiej, gdzie miały być schowane butelki z nazwiskami uratowanych dzieci, dom na Żurawiej, gdzie w jednym z mieszkań odbywały się zebrania Żegoty. Jest nawet przelicznik dolarowy. To daje cień wyobrażenia o tym, czego Sendlerowa potrafiła dokonać, gdy była ponad pół wieku młodsza”.**
Zmarła 12 maja 2008. Pogrzeb odbył się 15 maja 2008 na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Została pochowana w kwaterze 54 (rząd 4, grób 22).
Odznaczona wieloma nagrodami, wyróżnieniami i medalami: Sprawiedliwa wśród Narodów Świata, honorowe obywatelstwo Izraela, honorowe obywatelstwo miast: Warszawy, Otwocka, Tarczyna, Kansas City, dama Orderu Orła Białego i Orderu Uśmiechu. W 2007 roku, z inicjatywy Polskiego Towarzystwa Dzieci Holocaustu wszczęto starania o przyznanie Pokojowej Nagrody Nobla.
*Anna Bikont – „Sendlerowa w ukryciu”, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2017, s.141
**Anna Bikont – „Sendlerowa w ukryciu”, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2017, s.368
Zachęcamy do przeczytania książki Anny Bikont – „Sendlerowa w ukryciu”, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2017
