WARSZAWSKI SZLAK KOBIET – Pola Gojawiczyńska

POLA GOJAWICZYŃSKA (1896-1963),

Warszawianka, polska pisarka – jedna z najbardziej popularnych w okresie międzywojennym. Działaczka niepodległościowa. Najbardziej znana jako autorka dwukrotnie zekranizowanej powieści „Dziewczęta z Nowolipek”.

Wspaniała bohaterka Warszawskiego Szlaku Kobiet.

Nigdy nie zrobiła matury co było dla niej powodem kompleksów.

Pochodziła z rodziny rzemieślniczej, z Nowolipek. Wydalona ze szkoły po strajku szkolnym w 1905 roku, uczyła się na kompletach, na pensji i w ochronce.

Gdy w 1914 roku rodzina emigruje do Rosji Pola (z domu Koźniewska) musiała podjąć pracę aby żyć. Była wychowawczynią w przedszkolach i ochronce, pracowała w teatrzykach i bibliotece. W 1919 roku wyszła za mąż za Stanisława Gojawiczyńskiego i urodziła córkę. Małżeństwo niestety szybko się rozstało.

Kilkakrotnie opuszczała Warszawę „za pracą”, zawsze jednak do niej wracała. Swoje pierwsze próby pisania wysłała do znanej pisarki – Gabrieli Zapolskiej i zyskała jej aprobatę.

W czasie I wojny światowej należała do Polskiej Organizacji Niepodległościowej. Wtedy powstały jej pierwsze nowele: „Dwa fragmenty”, „Dzieciństwo”. Po 1932 roku, kiedy Pola Gojawiczyńska wróciła do Warszawy zaczęła publikować następne utwory i współpracować z „Gazetą Polską”, czasopismami „Bluszcz”, „Kurier Poranny”, „Kurier Warszawski”. W 1936 roku pisarka została członkiem władz oddziału Związku Zawodowego Literatów Polskich.

W 1935 roku wydała swoją najsłynniejszą powieść – „Dziewczęta z Nowolipek”.

W czasie okupacji, 7 stycznia 1943 roku Pola Gojawiczyńska została aresztowana w swoim warszawskim mieszkaniu przy Brzozowej 2/4 (przeprowadziła się tam z ul. Brzozowej 6/8 w 1937). Trafiła na oddział kobiecy Pawiaka, tzw. Serbię. Została zwolniona z więzienia 5 maja 1943. Po wyjściu z więzienia ukrywała się w domu Iwaszkiewiczów w Stawisku oraz u swojej przyjaciółki Marii Morozowicz-Szczepkowskiej w Milanówku.

Pola Gojawiczyńska pozostawiła nam obraz przedwojennej Warszawy, po której nie został żaden ślad.

Obraz żydowskich ulic: Nowolipki, Nowolipie, Mylna, Dzielna, Żelazna, Karmelicka, Dzielna, Leszno, Karmelicka; dzielnicy Muranów. Smrodliwe zaułki, ciemne podwórka, mroczne warsztaty, gwarne ulice drobnych sklepików i zakładów rzemieślniczych. Książka „Dziewczęta z Nowolipek” już dwa lata po jej opublikowaniu została przez reżysera pochodzenia żydowskiego, Józefa Lejtes, zekranizowana. W rolach głównych wystąpiły: Elżbieta Barszczewska, Jadwiga Andrzejewska, Tamara Wiszniewska. Prawie 50 lat później powstała drga ekranizacja – reżyserki Barbary Sass. W jej adaptacji udział wzięły m.in. Maria Ciunelis, Ewa Kasprzyk i Marta Klubowicz.

Pola Gojawiczyńska zmarła w Warszawie. Została pochowana w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Powązkowskim ( grób 127).

Tablicę pamiątkową na kamienicy przy ul. Brzozowej 6/8 w Warszawie, w której mieszkała Pola Gojawiczyńska, odsłonięto w kwietniu 1964 roku.

Odznaczona m.in. Złotym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Dwukrotnie, w latach 1935 i 1949, otrzymała nagrodę literacką miasta Warszawy.


Autor: Aneta