ELŻBIETA BARSZCZEWSKA (1913-1987) – Elżunia. Wspaniała aktorka, śliczna, wrażliwa, niezwykle utalentowana.
Rodowita warszawianka. Znana z przedwojennych ról filmowych – „Trędowata”, „Znachor”, „Dziewczęta z Nowolipek” …Łącznie, przed wojną zagrała w 14 filmach, w tym w nie ocalałym filmie „Nad Niemnem”. Role filmowe dały jej status gwiazdy.
Była krewną Marii Dąbrowskiej.
Z Warszawą związana całe życie: tu się urodziła, mieszkała, grała na scenach Teatru Polskiego i Narodowego. Tutaj uczyła się.
Uczęszczała do gimnazjum im. Marii Konopnickiej przy ulicy św. Barbary 4. Była to jedna z najlepszych szkół w Warszawie. Założona w 1902 roku przez Stefanię Tołwińską, znajdowała się w nowoczesnym budynku zaprojektowanym przez słynnego projektanta – Mikołaja Tołwińskiego, specjalnie na potrzeby szkoły. W przeciwieństwie do innych szkół, gimnazjum Konopnickiej było wyposażone w różne udogodnienia: centralne ogrzewanie, przesuwane ściany, internat.
Studiowała aktorstwo w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej mieszczącym się wtedy w suterenach Konserwatorium Muzycznego przy ulicy Okólnik. Tutaj poznała swojego przyszłego męża, aktora – Mariana Wyrzykowskiego.
Pracę rozpoczęła w 1934 roku w Teatrze Polskim przy ulicy K. Karasia (wcześniej J. Słowackiego) rolą Heleny w „Śnie nocy letniej” Szekspira w reżyserii Leona Schillera. Dyrektorem teatru i inicjatorem jego założenia był Arnold Szyfman, który doceniał i wielbił talent Elżbiety.
Elżbieta Barszczewska pozostała wierna Teatrowi Polskiemu przez całe swoje artystyczne życie.
W czasie okupacji budynek nie był bardzo zniszczony. Przejęty przez Niemców i dla nich wyłącznie dostępny jako Theater der Stadt Warschau. Potem – Teatr Miasta Warszawy – bojkotowany przez Polaków.
Elżbieta Barszczewska, jak wiele aktorek i wielu aktorów, w czasie wojny pracowała w kawiarni „Café Bodo” (ulica Foksal 17) i „U Aktorek” (ulica Mazowiecka 5).
W marcu 1941 aresztowana przez niemieckie władze okupacyjne w związku ze sprawą zabójstwa Igo Syma, aktora podejrzewanego o kolaborację i zastrzelonego z rozkazu ZWZ.
Elżbieta Barszczewska brała udział w konspiracyjnym życiu teatralnym. Brała udział w wieczorach poetyckich a także zagrała w przedstawieniu „Irydiona” w mieszkaniu Jana Kosińskiego. Po upadku Powstania Warszawskiego trafiła do obozu przejściowego w Pruszkowie, skąd udało się jej uciec i przedostać do Łodzi.
„Jeszcze w 1945 trafiła do zespołu Teatru Polskiego. Arnold Szyfman odnalazł ją w Łodzi, skąd specjalnie zorganizowanym transportem wraz z innymi aktorami została przewieziona na warszawską Pragę. W jednej z ocalałych kamienic dyrektor Polskiego umieścił cały swój zespół, który tutaj właśnie rozpoczął próby do Lilli Wenedy Słowackiego w reżyserii Juliusza Osterwy. Tym przedstawieniem Teatr Polski został otwarty 17 stycznia 1946 roku jako pierwszy odbudowany teatr w Warszawie. Grająca w tym premierowym spektaklu Barszczewska stała się symbolem – do końca kariery będzie jej towarzyszyć wspomnienie pięknej, ofiarnej Lilli reprezentującej kobiecą wersję wojennego bohaterstwa i cierpienia. W tym spektaklu romantyzm został wykorzystany do oswojenia traumy i nadania jej szlachetnego, poetyckiego wyrazu. Stojąc ponownie przed swoją publicznością, wzruszona Barszczewska miała łzy w oczach.”*
23 sierpnia 1980 roku dołączyła do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami.
Zmarła w Warszawie w 1987 roku.
Elżbieta Barszczewska była bardzo lubianą i docenianą artystką. Wielokrotnie nagradzaną za pracę artystyczną, zasługi dla kultury, teatru, Warszawy i Polski.
Pochowana na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (Aleja Zasłużonych, rząd 1, miejsce 98).
Na naszej trasie Warszawskiego szlaku kobiet powędrować warto do miejsc związanych z wieloma polskimi wybitnymi twórcami i aktorami: do Teatru Polskiego, Teatru Wielkiego i Narodowego, pod Uniwersytet Muzyczny, okupacyjne kawiarnie i miejsca konspiracyjnych spotkań.
* http://www.encyklopediateatru.pl/…/elzbieta-barszczewska
Źródło zdjęć: https://akademiapolskiegofilmu.pl/, https://www.portalwarszawski.com.pl/
